Mensen die zich niet hebben laten vaccineren tegen corona, hadden voor het begin van de vaccinatiecampagne significant minder vertrouwen in overheidsinstanties dan mensen die zich wel lieten vaccineren. Maar ongevaccineerden en ongevaccineerden die nog twijfelen, hebben zeker niet allemaal dezelfde gedachten en opinies over corona en vaccinaties. Dat blijkt uit meerjarig onderzoek onder een grote groep Nederlandse volwassenen, uitgevoerd door Centerdata en Tilburg University in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Vertrouwen in de overheid

Het onderzoek toont aan dat van de volwassenen die zich in december 2021 nog niet hadden laten vaccineren en dat ook niet van plan waren, minder dan 50% vóór de start van de vaccinaties redelijk tot zeer veel vertrouwen had in de gezondheidszorg (49%), de wetenschap (46%), het onderwijs (45%), en het rechtstelsel (28%). Onder gevaccineerden was dit vertrouwen veel hoger: respectievelijk 85% (gezondheidszorg), 83% (wetenschap), 77% (onderwijs) en 66% (rechtstelsel). Van de ongevaccineerden had slechts 17% vóór de start van de vaccinaties, redelijk tot veel vertrouwen in de Nederlandse regering versus 59% van de gevaccineerden. Ongevaccineerden die nog twijfelen nemen op alle vlakken een soort middenpositie in tussen de twee bovenstaande groepen.

Veel andere verschillen

Het onderzoek laat verder zien dat ongevaccineerden die niet van plan waren zich te laten vaccineren vóór de start van de vaccinaties op heel veel vlakken verschilden van mensen die zich wel lieten vaccineren. Zo had de eerste groep een lagere sociaal-economische status dan de tweede, kampten zij vaker met psychische klachten (33% versus 17%), ondervonden zij vaker hinder in het uitvoeren van werk of studie door fysieke of emotionele problemen (32% versus 20%) en waren zij minder vaak zeer geïnteresseerd in het nieuws (23% versus 51%). Verder kennen zij minder mensen uit hun eigen omgeving die heel ziek zijn geworden (9% versus 19%). Wat de vaccinaties betreft, zijn zij onder meer vaker bevreesd voor de bijwerkingen (76% versus 23%) en vinden zij vaccinatie een risico vanwege hun lichamelijke gezondheid (27% versus 13%).

Tot slot vindt het onderzoek geen aanwijzingen dat mensen met bestaande long- en hartproblemen zich vaker hebben laten vaccineren dan anderen, terwijl zij wel een groter risico lopen als zij met corona besmet raken.

De resultaten van het onderzoek zijn zeer bruikbaar voor het opzetten van voorlichting bij nieuwe corona vaccinatie-programma’s, zoals welke groepen bij de voorlichting meer aandacht behoeven, partijen in de voorlichting te betrekken die wel vertrouwd worden, redenen om zich niet te laten vaccineren serieus te nemen.

Het onderzoek is uitgevoerd met het wetenschappelijk longitudinale LISS panel van Centerdata, en betrof een representatieve steekproef van de volwassen Nederlandse bevolking van 4610 respondenten. Het onderzoek naar corona en vaccinaties is uitgevoerd in november-december 2021 en is gekoppeld aan gegevens uit eerder onderzoek naar de gezondheid (november 2020) en normen en waarden (december 2020) onder dezelfde respondenten. Het onderzoek maakt deel uit van een doorlopend onderzoek naar de effecten van deze pandemie op onder meer de mentale gezondheid van de algemene bevolking en subgroepen zoals jongeren en slachtoffers van traumatische gebeurtenissen.

De publicatie is open access en via deze link gratis te downloaden.

Overige publicaties:

  1. Velden, P.G. van der, Contino, C., Das, M., Leenen, J., & Wittmann, L. (2022). Differences in mental health problems, coping self-efficacy and social support between adults victimised before and adults victimised after the COVID-19 outbreak: population-based prospective study. The British Journal of Psychiatry, 220(5), 265-271.
  2. Velden, P.G. van der, Bakel, H.J.A. van, & Das, M. (2022). Mental health problems among Dutch adolescents of the general population before and 9 months after the COVID-19 outbreak: A longitudinal cohort study. Psychiatry research, 311, 114528. Advance online publication.
  3. Velden, P.G. van der, Hyland, P., Contino, C., Gaudecker, H.M., Muffels, R., & Das, M. (2021). Anxiety and depression symptoms, the recovery from symptoms, and loneliness before and after the COVID-19 outbreak among the general population. Findings from a Dutch population-based longitudinal study. PLOS ONE. 16(1)
  4. Velden, P.G. van der, Marchand, M., Das, M., Muffels, R., & Bosmans, M. The prevalence, incidence and risk factors of mental health problems and mental health services use before and 9 months after the COVID-19 outbreak among the general Dutch population. A 3-wave prospective study. MEDRXIV.
  5. Velden, P.G. van der, Contino, C., Das, M., Loon, P. van, & Bosmans, M.W.G. (2020). Anxiety and depression symptoms, and lack of emotional support among the general population before and during the COVID-19 pandemic. A prospective national study on prevalence and risk factors. Journal of Affective Disorders, 277, 540-548.
  6. Velden, P.G. van der, Marchand, M., Cuelenaere, B. & Das, M. (2020). Pre-outbreak determinants of perceived risks of corona infection and preventive measures taken. A prospective population-based study. PLOS ONE, 15(7)