Hoe belangrijk vinden Nederlanders de Nationale Herdenking op 4 mei en de viering van Bevrijdingsdag op 5 mei? En hoe beleven ze deze dagen? In opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei onderzoeken we dit jaarlijks tijdens het Nationaal Vrijheidsonderzoek. Hoewel het gevoel van verbondenheid en saamhorigheid in de samenleving afneemt, blijven veruit de meeste Nederlanders de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag belangrijk vinden, zo blijkt uit de resultaten van dit jaar. Wel zien velen graag een bredere herdenking en viering. 

Voor het onderzoek vulden ruim 1200 leden van het representatieve LISS panel een vragenlijst in. Meer dan driekwart van de panelleden vindt de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag belangrijk of zelfs heel belangrijk. Het draagvlak voor de herdenking en viering is daarmee onverminderd groot.

4 en 5 mei staan bovenaan een lijst van collectieve momenten van betekenis waarop mensen zich verbonden voelen met andere Nederlanders. Daarmee eindigen deze dagen hoger dan bijvoorbeeld Koningsdag of grote sportevenementen. Wel beleven velen de dagen wat anders dan voorheen. Zo nam de angst voor oorlog toe en zijn we vrijheid als minder vanzelfsprekend gaan zien. Ook nemen gevoelens van saamhorigheid en verbondenheid af.

Angst voor oorlog belangrijke reden voor herdenking

Ruim de helft van de Nederlanders vindt vrijheid steeds minder vanzelfsprekend. Daarnaast is ongeveer een derde van de bevolking bang dat Nederland de komende vijf jaar betrokken zal raken bij een oorlog, of dat mensen met wie zij zich verbonden voelen betrokken raken bij een oorlog. De Russische inval in Oekraïne speelt daarbij waarschijnlijk een belangrijke rol: begin 2021 voelde nog maar ongeveer 10 procent van de bevolking deze angst. De angst voor oorlog wordt dit jaar dan ook vaker genoemd als reden om op 4 mei te herdenken en op 5 mei onze vrijheid te vieren.

Gevoel van verbondenheid en saamhorigheid

Het percentage mensen dat zegt zich thuis te voelen in Nederland nam af van 87% in 2021 naar 82% in 2023. Ook hebben minder mensen het gevoel iets te moeten bijdragen aan Nederland (van 41% naar 35%).

Net als voorgaande jaren zijn 4 en 5 mei echter de dagen waarop mensen zich verbonden voelen met andere Nederlanders. In het licht van de afnemende gevoelens van saamhorigheid en verbondenheid zijn de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag daarmee mogelijk extra belangrijk.

Bevrijdingsdag of Dag van de Vrijheid?

Wel willen steeds meer mensen dat we op 4 mei meer herdenken dan alleen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Waar eerder nog 53% het voorstel steunde om meer aandacht te besteden aan andere oorlogen dan de Tweede Wereldoorlog, steeg dit in 2023 naar 59%.

Ook de viering van Bevrijdingsdag zien veel mensen graag breder. Ruim de helft van de mensen vindt het een goed idee om Bevrijdingsdag om te dopen tot ‘Dag van de Vrijheid’. Vooral mensen aan wie uitgelegd wordt dat de naam veranderd wordt ‘om de nadruk meer te leggen op vrijheid in het algemeen, op democratie en mensenrechten’ staan hier positief tegenover. Een ruime meerderheid van de Nederlanders ziet 5 mei daarnaast graag als officiële vrije dag.

Over het Nationaal Vrijheidsonderzoek

Sinds 2020 voert Centerdata jaarlijks het Nationaal Vrijheidsonderzoek uit. Een steekproef van leden van het LISS panel vult daarvoor een vragenlijst in. Het panel vormt een goede afspiegeling van de Nederlandse bevolking. De resultaten worden jaarlijks in een rapport gepresenteerd aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Meer weten?

Lees dan ook de artikelen van Trouw, de NOS of het Nationaal Comité 4 en 5 mei over het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2023.