Slechts 51 procent kiesgerechtigden ging naar stembus

Waarom is de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 lager dan ooit? Slechts 51 procent van de kiesgerechtigden ging naar de stembus. Omdat daar zorgen over leven, is dit onderzocht. In het LISS panel van Centerdata is een enquête onder niet-stemmers uitgezet, naast het Lokaal Kiezersonderzoek 2022. Maandag 10 oktober verscheen het rapport ‘De lokale niet-stemmer’ bij de Rijksoverheid. Een analyse van de lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022.

Dit onderzoek van diverse onderzoekers van verschillende universiteiten en instituten geeft een reeks aan antwoorden. Dat slechts de helft van de inwoners stemt bij gemeenteraadsverkiezingen komt door een combinatie van factoren: naast praktische overwegingen om thuis te blijven, zijn er twijfels over het belang van de bestuurslaag en de verkiezingen. De lokale politieke betrokkenheid is laag, net als het vertrouwen in de (lokale) politiek. Mensen vinden het ook moeilijk om een keuze te maken. Jongeren, mensen met een praktische opleiding en mensen met een migratieachtergrond blijven vaker dan gemiddeld thuis. Deze verklaring voor een lage opkomst is niet nieuw en is te zien bij eerdere (lokale) verkiezingen.

Extra kennis door LISS panel

Marije Oudejans, survey onderzoeker bij Centerdata: ‘De basis voor dit onderzoek is het Lokaal Kiezersonderzoek 2022 geweest. Maar daarnaast hebben we in het LISS panel extra zaken kunnen checken. Zo kan er nu meer gezegd worden over wat volgens niet-stemmers in Nederland zou moeten veranderen. Bijvoorbeeld die dingen waardoor ze wel naar de stembus zouden gaan. Of wat ze van een stemplicht zouden vinden. En ook in welke mate de sociale omgeving van niet-stemmers een rol speelt. Wat is bijvoorbeeld de invloed van familie, vrienden en collega’s op het wel of niet stemmen. Die uitkomsten uit het LISS panel leveren extra kennis op en zijn een waardevolle toevoeging aan het onderzoek.’

Coronacrisis

De lagere opkomst in 2022 is vaak in verband gebracht met de coronacrisis, de oorlog in Oekraïne en het lage vertrouwen. Laag vertrouwen speelt een rol, maar die lijkt in 2022 niet groter dan eerder. Niet-stemmers noemen de oorlog zelf niet als reden om thuis te blijven. Wel kan de coronacrisis tot minder informatie onder inwoners over de verkiezingen hebben geleid. Daarnaast geven sommigen aan dat een coronabesmetting hen thuis hield.

Ongelijke representatie

De lage opkomst is reden tot zorg, onder meer omdat het een signaal is dat sommige groepen zich niet gehoord voelen. Dat kan leiden tot ongelijkheid in ervaren en feitelijke vertegenwoordiging. Bij gebrek aan informatie over gemeentepolitiek zouden bewoners ook moeilijk een keuze kunnen maken om te gaan stemmen. Een lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is een hardnekkige kwestie: de opkomst is al decennialang laag en eenvoudige oplossingen zijn er niet. Bovendien betekent een hogere opkomst niet zonder meer een oplossing voor alles. Naar aanleiding van de lage opkomst zouden daarom achterliggende zorgen zoals gebrek aan vertrouwen, ongelijke representatie en geïnformeerd lokaal burgerschap moeten worden aangepakt, zo luidt het advies van de onderzoekers.

Voor meer informatie:

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/10/10/de-lokale-niet-stemmer