Nederlandse basisscholen kampen al lange tijd met een lerarentekort. Leraren, ouders, leerlingen en bestuurders merken allemaal de gevolgen van dit tekort. Alle mogelijkheden om dit probleem op te lossen worden dan ook verkend, waaronder de meerurenbonus. Maar kan een bonus voor leraren die meer uren gaan werken ook echt helpen het lerarentekort terug te dringen? Om die vraag te beantwoorden laat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een pilot uitvoeren. In die pilot test een kopgroep van schoolbesturen, naast allerlei andere maatregelen, de meerurenbonus. Centerdata evalueert hun ervaringen. De resultaten worden na de zomer verwacht.
Eind 2021 voerden we voor het eerst een integrale meting van het lerarentekort in het primair onderwijs in heel Nederland uit. Het tekort aan leraren en langdurig vervangers tezamen is 9.100 fte. Dat is ruim 9% van de werkgelegenheid voor leraren. De tekorten zijn niet gelijk verdeeld in het land. Er is sprake van hogere tekorten in de G5 (Almere, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) en op scholen met veel leerlingen met onderwijsachterstanden.
Meer uren werken meer belonen?
Al enkele jaren leeft het idee om het lerarentekort te verminderen door deeltijders te stimuleren om meer te gaan werken. Uit recent onderzoek van ResearchNed blijkt dat een deel van de leraren (zeker) bereid is om meer te werken en dat die bereidheid vergroot kan worden door het geven van een (financiële) prikkel. Er is echter ook een deel dat niet meer uren wil werken.
Uit een onderzoek van Arbeidsmarktplatform PO (APPO) bleek juist dat er weinig animo is voor een langere werkweek. Uit een verdere verkenning van APPO werd daarnaast duidelijk dat de meeste leraren in deeltijd werken omdat zij de zorg hebben voor eigen kinderen. Ook zijn ze over het algemeen tevreden met het aantal uren dat ze werken.
Veel leraren gaven aan in geval van nood wel meer te willen werken, als dat tenminste tijdelijk zou zijn en het om niet al te veel uren zou gaan. Daarbij zijn andere voorwaarden echter ook belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkelmogelijkheden, het werkpakket, de mate van flexibiliteit in het rooster, of het verlof dat een werkgever een leraar kan aanbieden. Het kan ook gaan om een extra financiële vergoeding in de vorm van een voltijd- of meerurenbonus, zoals ook al bleek uit het onderzoek van ResearchNed.
Het ministerie wil nu verder onderzoeken in hoeverre leraren hiervoor open staan. We onderzoeken daarvoor een ‘keuzemenu’ met onder andere de eerdergenoemde opties, waar een voltijds- of meerurenbonus onderdeel van uitmaakt. Zo kan iedere leraar een bewuste afweging maken om wel of niet meer te gaan werken en wordt er rekening gehouden met de persoonlijke situatie.
Onderzoek bij scholen uit de kopgroep
Voor het onderzoek hebben al diverse schoolbesturen zich aangemeld. Zij vormen een kopgroep die het keuzemenu gaat uitproberen. BMC begeleidt de inplementatie en Centerdata evalueert vervolgens de ervaringen van de scholen.
De evaluatie moet duidelijk maken hoe het keuzemenu – waar een voltijds- of meerurenbonus onderdeel van uitmaakt – vorm kan krijgen, of dit de lerarentekorten mogelijk (deels) kan oplossen en vooral welke ervaringen de kopgroep heeft. Zo kunnen lessen getrokken worden over het proces rondom en de uitvoering van de meerurenbonus.
Vragenlijsten en interviews
Voor het onderzoek vinden er op twee momenten focusgroepen plaats. In het eerste groepsgesprek in april bespraken schoolbesturen de verschillende manieren waarop ze het keuzemenu en de bonus vormgeven. In het tweede groepsgesprek, in juni, bespreken we de voortgang van wat ze tot nu toe geleerd hebben over het vormgeven van het keuzemenu/de bonus. Daarnaast kijken we terug op de “lessons learned” zodat andere besturen – die geen onderdeel van de kopgroep zijn – hier ook van kunnen leren.
Ook spreken we leerkrachten tijdens groepsinterviews. We zijn dan benieuwd wat zij zelf van het keuzemenu en een bonus vinden, hoe hierover wordt gecommuniceerd en tips die ze hebben over de manier waarop de menukaart/bonus moet worden vormgegeven.
Tot slot vullen schoolbesturen een vragenlijst in. Deze vragenlijst zal gaan over de eerste ervaringen met en effecten van het keuzemenu en de bonus. De resultaten van de evaluatie worden na de zomer verwacht.