Veel huishoudens hebben schulden. Wanneer die schulden problematisch worden, kan dat serieuze gevolgen hebben. Allereerst voor huishoudens zelf, maar op grotere schaal ook voor de economie. De Europese Commissie liet daarom onderzoeken hoe het ervoor staat met de schuldenproblematiek in Europa. Met een gedragsexperiment in vier landen over financieel keuzegedrag droeg Centerdata bij aan dat omvangrijke onderzoek. De resultaten zijn samen met de overige bevindingen te lezen in een onlangs verschenen rapport, dat de basis vormt voor nieuwe Europese richtlijnen voor kredietverstrekkers.
Grootschalig onderzoek naar schuldenproblematiek in Europa
Het onderzoeksrapport, getiteld Study on European consumers’ over-indebtedness and its implications, schetst een beeld van hoe vaak problematische schulden in de verschillende Europese landen voorkomen en hoe ze ontstaan. Daarnaast beantwoordt het vragen vanuit het perspectief van consumenten. Wat zijn hun ervaringen met schulden? Hoe kiezen zij tussen verschillende leningen? En beschermt wetgeving ze voldoende tegen het ontstaan van problematische schulden door bijvoorbeeld roofkredieten? Bij het beantwoorden van deze onderzoeksvragen werkten we samen met onderzoeksbureaus Ipsos en VVA (nu EY).
Hoe kiezen consumenten een lening?
De taak van Centerdata lag bij het in kaart brengen van hoe consumenten kiezen tussen leningen. Hoe worden ze beïnvloed door informatie in advertenties? Welke consumenten zijn eerder geneigd te kiezen voor leningen die hun schuldenprobleem kunnen vergroten? En hoe kunnen we mensen helpen betere keuzes te maken?
In een online gedragsexperiment dat we uitvoerden in Duitsland, Italië, Polen en Zweden stelden mensen zich voor dat ze geld moesten lenen voor bijvoorbeeld de reparatie van het dak van hun huis of het kopen van een nieuwe auto. Ze kregen advertenties te zien voor leningen met meer of minder gunstige voorwaarden. Ze konden op de advertenties klikken om naar de website van de kredietverstrekker te gaan en daar meer te lezen over de lening. In sommige gevallen stond in de advertentie al heldere informatie over het totale bedrag dat ze zouden moeten terugbetalen, in andere stond deze informatie verstopt in de kleine lettertjes.
Mensen die moeilijk kunnen rondkomen kiezen vaker ongunstige leningen
De resultaten lieten zien dat mensen vaker kozen voor leningen met ongunstigere voorwaarden als het totale terug te betalen bedrag verstopt werd in de kleine lettertjes dan wanneer dat bedrag duidelijk zichtbaar was. Mensen die in het dagelijks leven meer moeite hadden om rond te komen, bleken meer geneigd te kiezen voor ongunstige leningen. Dat was nog duidelijker te zien wanneer ze keuzes maakten over grotere bedragen. Zij lijken daarmee extra kwetsbaar voor misleiding door kredietverstekkers.
We keken ook naar mogelijke manieren om informatie duidelijker aan te bieden. Als consumenten een lening aangaan moet de kredietverstrekker ze eerst een standaardformulier sturen met daarin alle relevante informatie. In ons experiment konden mensen ook doorklikken naar een dergelijk formulier. De helft van de mensen kreeg dan het gewone formulier voorgelegd, de andere helft een formulier waarop bovenaan de belangrijkste punten nog eens kort benadrukt werden in een kredietlabel. Verrassend weinig mensen bekeken het formulier bij het maken van een keuze, waardoor we ook geen effect van het kredietlabel konden aantonen. Als ze het formulier achteraf toch nog voorgelegd kregen, vonden ze het wel overzichtelijk en nuttig.
Hoe kunnen we consumenten helpen betere keuzes te maken?
Vooral verstrekkers van roofkredieten laten in advertenties vaak misleidende informatie over leningen zien. Daarmee sturen ze consumenten in de richting van leningen die aantrekkelijk lijken maar uiteindelijk erg duur zijn en daarmee de risico’s op problematische schulden verhogen. De resultaten van dit experiment over financieel keuzegedrag suggereren dat strengere richtlijnen over het duidelijk weergeven van relevante informatie kunnen helpen. Mogelijk kunnen gestandaardiseerde kredietlabels daarbij helpen, al moeten die wel op het juiste moment zichtbaar zijn voor consumenten. Het kan bijvoorbeeld helpen de labels te tonen in advertenties of op websites.
Nieuwe Europese richtlijnen voor kredietverstrekkers
De resultaten uit het experiment zijn samengevoegd met de andere resultaten van het onderzoek. Alle inzichten samen boden inspiratie voor de herziene EU-richtlijn inzake consumentenkrediet, de Consumer Credit Directive (CCD II).
Meer weten?
Lees dan verder over ons onderzoek naar financieel gedrag of lees het volledige rapport over dit onderzoek.