Met de ontwikkeling van digitale technologie ontwikkelde ook het surveyonderzoek. Wat brengt dit ons? Een heleboel nieuwe mogelijkheden, stelt Marcel Das, die er samen met Tom Emery over schreef in het nieuwe Research Handbook of Digital Sociology.1 ‘We gaan surveydata steeds meer verrijken met administratieve data. Ook kunnen we nu grootschalige experimenten uitvoeren in online panels.’ En hoewel er op de weg naar de toekomst nog wat obstakels te overbruggen zijn, zal dit ons uiteindelijk vele nieuwe inzichten opleveren.
Voordat we verder kijken naar de toekomst gaan we eerst een stapje terug, naar de geschiedenis van vragenlijstonderzoek in de sociale wetenschappen. Halverwege de vorige eeuw werden data nog verzameld via interviews of vragenlijsten die per post verstuurd werden. Vanaf de jaren tachtig ging de computer een steeds grotere rol spelen, zeker sinds de komst van het internet.
De afgelopen twintig jaar brachten verdere technologische ontwikkelingen nieuwe mogelijkheden met zich mee. Grootschalige longitudinale studies werden opgestart in nieuw opgezette online panels, zoals ons eigen LISS panel, maar ook het German Internet Panel en de Understanding America Study. Via online surveys kunnen we nu op een efficiënte manier en volgens innovatieve methoden enorme hoeveelheden data verzamelen.
We leggen leden van het LISS panel regelmatig vragenlijsten voor, waaronder ook vragenlijsten over vaste onderwerpen die we jaarlijks herhalen. Daardoor weten we veel over panelleden. Behalve of panelleden tot hetzelfde huishouden behoren, weten we echter (net als in andere online panels) niks over hun onderlinge relaties. Welke panelleden kennen elkaar? Wie gaan er naar dezelfde scholen of wonen bij elkaar in de buurt?
Inzicht in sociale structuren door verrijking van surveydata
Om dat te achterhalen koppelen we data uit surveyonderzoek (van panelleden die daar geen bezwaar tegen hebben) aan andere data, bijvoorbeeld uit administratieve datasets zoals die van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Zo plaatsen we individuele panelleden in een sociale context en maken we netwerken en structuren zichtbaar.
Dat we panelleden niet meer als onafhankelijke individuen zien, kan ook consequenties hebben voor de manier waarop we een steekproef trekken. We kunnen zichtbaar maken hoe overtuigingen zich verspreiden door de populatie door individuen te selecteren die zich steeds een stap verder van één willekeurig geselecteerde persoon bevinden. Ook kunnen we juist mensen selecteren die zo ver mogelijk van elkaar afstaan.
Zo kunnen we vragen beantwoorden die eerder nog buiten het bereik van de sociale wetenschap lagen. Hoe verspreiden politieke denkbeelden zich bijvoorbeeld door de bevolking? En hoe wordt duurzaam gedrag stap voor stap gewoner in verschillende delen van de bevolking?
Nieuwe manieren van dataverzameling in online surveys
Ook binnen online surveys zien we ontwikkelingen die ons in de toekomst nog veel zullen brengen. Zo kunnen onderzoekers naast de gebruikelijke dataverzameling via vragenlijsten ook data verzamelen met aanvullende methoden. Door panelleden bijvoorbeeld activity trackers te laten dragen, kunnen we hun antwoorden naast data over hun dagelijkse activiteiten leggen. Een andere mogelijkheid is om panelleden te vragen data aan te leveren die op een andere manier verzameld worden, bijvoorbeeld via social media of een eigen smartwatch.
Beide opties brengen uitdagingen met zich mee, bijvoorbeeld omdat ze extra inspanningen van panelleden vereisen of omdat panelleden moeten instemmen met het delen van hun gegevens uit andere bronnen. Toch zijn er veelbelovende ontwikkelingen die deze uitdagingen deels zouden kunnen oplossen. Zo zijn er manieren waarmee panelleden zelf hun data uit verschillende bronnen kunnen verzamelen en beheren. Daarmee kan bijvoorbeeld ook gezorgd worden dat niet alle informatie uit datasets van sociale media met onderzoekers wordt gedeeld, maar alleen enkele kenmerken die voor het onderzoek van belang zijn, zoals het aantal volgers of interacties.
Grootschalige online experimenten in panels
In de toekomst gaan we ook steeds meer grootschalige experimenten uitvoeren in online panels. Daarmee komen twee wetenschappelijke richtingen samen. Experimenteel onderzoek wordt namelijk vaak uitgevoerd in specifieke groepen (zoals studenten). De resultaten zijn daardoor soms lastig te vertalen naar de gehele bevolking. Onderzoek uitgevoerd in representatieve online panels is daarentegen vaak juist gericht op die vertaling naar de gehele bevolking. Dat onderzoek was in het verleden echter minder vaak experimenteel van aard.
Grootschalige experimenten uitgevoerd in online panels kunnen dus ‘the best of both worlds’ bieden. Hiermee kunnen we bijvoorbeeld de effecten van een bepaalde gedragsinterventie testen en daarbij rekening houden met alle achtergrondinformatie die we al over panelleden hebben. De resultaten zijn vervolgens goed te generaliseren – we kunnen ze vertalen naar de gehele bevolking.
Obstakels op de route naar de toekomst van surveyonderzoek
De toekomst van surveyonderzoek is veelbelovend. Voor bepaalde ontwikkelingen zijn echter nog wel wat hindernissen te nemen. Zo zijn administratieve datasets niet in alle landen even compleet en betrouwbaar. Ook is de apparatuur die nodig is voor aanvullende dataverzameling (zoals een smartwatch) niet altijd goedkoop of maakt deze nog geen onderdeel uit van de dagelijkse routine van panelleden.
Toch is er een duidelijke trend te zien waarin technologische ontwikkeling deze hindernissen steeds verder naar de achtergrond dringt. In de toekomst zal surveyonderzoek dan ook steeds meer mogelijkheden gaan bieden om een inkijkje te krijgen in de overtuigingen, voorkeuren en intenties van de bevolking.
1Referentie: Das, M. en T. Emery (2023), “Digital technologies and the future of social surveys,” In: Research Handbook on Digital Sociology (ed. Skopek), Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited, pp. 87-100.
Dit artikel vormt de introductie van een serie over de toekomst van surveyonderzoek. In vervolgartikelen gaan we verder in op innovatieve methoden voor dataverzameling, het toegankelijk maken van uitkomsten van onderzoek en de uitdagingen die we nog tegen zullen komen.