Een feest der herkenning, dat was het! Heel wat herinneringen uit de afgelopen 25 jaar van Centerdata passeerden de revue op het jubileumcongres van ons jarige onderzoeksinstituut. Menig oud-collega schudde elkaar na lange tijd weer de hand. Zo vormde de aula van Tilburg University op een zonnige donderdag in juni het decor voor een vrolijk weerzien van samenwerkingspartners, oud-medewerkers en andere relaties. Het belang van data voor de maatschappij werd vervolgens door diverse sprekers op het congres uiteengezet. Met de loftrompet daarbij voor de jubilaris.

‘Hé, al die oude monitoren heb ik ooit nog bij huishoudens thuis geplaatst voor onderzoek’, roept één van de oud-medewerkers. Het oude materiaal dat Centerdata in de beginjaren gebruikte voor surveyonderzoek staat voor de gelegenheid uitgestald. Een schril contrast met de fraaie posterpresentaties die de huidige moderne manier van werken weergeven. De ontwikkeling van Centerdata over een kwart eeuw is duidelijk te zien. Trots vertellen onderzoekers over de laatste stand van zaken in hun vakgebied. Een wandeling langs de prikkelende posters, met in het knuistje de lunchbox, warmt het publiek op voor wat komen gaat.

Directeur Marcel Das is in zijn nopjes en heet iedereen welkom. Wat een heuglijke dag. Hij is trots op zijn club en dankt iedereen hartelijk. Want een kwart eeuw Centerdata, dat doe je niet alleen. Dat doe je samen. Voor de verdere aftrap, presentatie en muzikale omlijsting zorgt dagvoorzitter Joop Vos.

Diverse samenwerkingspartners geven als spreker op het congres een inkijkje in hun werk en laten tegelijk zien hoe waardevol de data van Centerdata daarbij zijn. Hoe helpen data de kwaliteit van leven te verhogen? Kan een jeugdzorginstelling met behulp van data sturen op betere ontwikkeling van kinderen? Zijn er betere pensioenkeuzes te maken met data? Wat vertellen data ons over verstandig lenen? Dat zijn vragen die zij centraal stellen.

Waarde uit data

Arie Kapteyn kan als oprichter van Centerdata natuurlijk niet ontbreken op het jubileumcongres. Kapteyn, nu hoogleraar aan de University of Southern California, was destijds verbonden aan de economische faculteit van Tilburg University. ‘In 1997 zijn wij begonnen met surveys in het Centerpanel. Dat panel namen we, toen nog onder de naam Telepanel, over van de Universiteit van Amsterdam. Het was uniek. We hadden de mogelijkheid om zo’n 1000 huishoudens te bevragen over uiteenlopende onderwerpen. Daarmee waren we onze tijd ver vooruit. Met trots zie ik hoe Centerdata is gegroeid. Voor opdrachtgevers als de overheid, universiteiten en andere instellingen bevraagt het instituut nu regelmatig zo’n 5000 huishoudens over allerlei zaken uit het dagelijkse leven van de Nederlandse bevolking. Met deze online surveys in het huidige LISS panel weet Centerdata echt het verschil te maken.’

Kapteyn: ‘Online surveys hebben de toekomst, meer dan telefonisch en face-to-face onderzoek. Door big data kunnen we de gegevens uit onze surveys verbinden aan andere informatie. Dit geeft ons nog meer inzicht in maatschappelijke thema’s.’

In 2000 droeg Kapteyn het stokje over aan Marcel Das, de huidige directeur van Centerdata. Das: ‘Wij willen waarde creëren uit data. Toen we daar net mee begonnen, was dat een onbekend terrein. Er werd toen vaak gevraagd of er wel een markt was voor wetenschappelijke data. Dat hebben we inmiddels onomstotelijk bewezen. Voor ons is daarbij maatschappelijke betrokkenheid maatgevend.’

Lonneke van de Poll, hoogleraar Kankerepidemiologie en overleving aan Tilburg University en groepsleider bij het Nederlands Kanker Instituut, werkt met Centerdata samen in het verzamelen en duiden van data. Tijdens het congres vertelt ze hoe verworven inzichten bijdragen aan verbeteringen in de zorg en ondersteuning van patiënten. ‘Iedereen in Nederland die kanker heeft gehad, komt in het kankerregistratiesysteem te staan.’ Deze personen kunnen deelnemen aan Profiles, een onderzoek dat Van de Poll samen met collega’s heeft opgezet. Centerdata zorgt voor de technische infrastructuur van dat onderzoek en verzamelt ter vergelijking data in een normpopulatie. Het project is uniek in de wereld en levert interessante informatie op. Zo is bijvoorbeeld af te lezen of vermoeidheid bij 60-jarige vrouwelijke kankerpatiënten die deelnemen aan Profiles afwijkt van vermoeidheid bij gezonde Nederlandse 60-jarige vrouwen, zoals gemeten in het LISS panel.’

Inzichten over financiële beslissingen

Marike Knoef, hoogleraar Empirische Micro-economie aan de Universiteit van Leiden, directeur van kennisnetwerk Netspar van Tilburg University en tevens plaatsvervangend kroonlid van de SER, is haar carrière in 2006 begonnen bij Centerdata. In haar presentatie toont zij de onmisbaarheid van data voor een goede financiële toekomst.

Vergrijzing, de flexibele arbeidsmarkt en grote verschillen in gezondheid tussen mensen zijn trends die vragen om bijvoorbeeld een ander pensioenbeleid. Ook maken data duidelijk of er teveel of te weinig wordt gespaard. Knoef: ‘Het LISS panel heeft veel bijgedragen aan inzichten over de financiële beslissingen die worden gemaakt. Te zien is dat de staat van het huishoudboekje sterk samenhangt met gezondheid, stress en bijvoorbeeld relaties, zoals bij scheidingen.’

Sociale innovatie: gezinnen helpen

Lian Smits, bestuurder bij Sterk Huis West-Brabant werkt met Patricia Prüfer van Centerdata samen in het project Smart Start. Dit project zet data science in om kinderen de beste kansen op een goede toekomst te bieden. De samenstelling van wijken en risico’s op problemen worden vroegtijdig blootgelegd waardoor preventie mogelijk is in de vorm van hulp op maat. Smits: ‘Als Albert Heijn weet wat ik ga kopen, dan moeten we toch ook kunnen voorspellen in welke wijken problemen gaan ontstaan? En dat blijkt. Met dit project kunnen we voorkomen dat problemen groter worden en hoef je niet langer te dweilen met de kraan open.’

Patricia Prüfer, hoofd Beleidsonderzoek en –analyse: ‘Door deze sociale innovatie kun je goed onderbouwde hulpverlening op maat uitvoeren. Data over ernstig huiselijk geweld en kindermishandeling in een wijk maken op een positieve manier sturing mogelijk door objectieve informatie aan te leveren over waar problemen te verwachten zijn. Zo helpen we gezinnen.’

Arjan Vliegenthart, directeur van het NIBUD, adviseert aan de hand van data hoe Nederland het beste het huishoudboekje kan bijhouden. Hij haalt gezamenlijk onderzoek met Centerdata aan, dat laat zien dat de keuzes die mensen maken afhangen van de manier waarop financiële informatie gepresenteerd wordt. Winst is te behalen als bijvoorbeeld hypotheekadviseurs niet direct het maximale leenbedrag noemen, maar eerst doorvragen naar de financiële situatie. Mensen lenen dan passender.

Vliegenthart: ‘Je kunt met cijfers, data, iets goeds en iets slechts doen. Cijfers doen er toe als je mensen wilt helpen. Ze kunnen helpen om financieel verstandigere keuzes te maken.’

Aan het einde van de dag weet dagvoorzitter Joop Vos, tevens cabaretier, zowaar de handen in de lucht te krijgen met zijn afsluitende lied over hoe geweldig werken met data wel niet is. Twee striptekenaars voltooien ondertussen een drie meter brede wandtekening die de middag in kaart brengt. Een sieraad als herinnering. Op naar de volgende mijlpaal!